Romeinse cijfers
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Romeinse cijfers zijn een numeriek systeem dat letters uit het Latijnse alfabet gebruikt om getallen weer te geven.
Omschrijving
Romeinse cijfers, afkomstig uit het oude Rome, worden in de bouwkunde en architectuur veelal toegepast om jaartallen aan te duiden op bijvoorbeeld gevels, monumenten of gedenkstenen. Ook bij de bouw van gebinten werden Romeinse cijfers gebruikt als telmerken om de volgorde van constructie aan te geven. Het systeem maakt gebruik van symbolen zoals I (1), V (5), X (10), L (50), C (100), D (500) en M (1000). De plaatsing van symbolen beïnvloedt de waarde: een kleiner cijfer voor een groter cijfer betekent aftrekken (bv. IV = 4), terwijl een kleiner cijfer na een groter cijfer optellen betekent (bv. VI = 6). Hoewel de moderne notatie regels kent, werden deze in de oudheid en later soms losser toegepast. Naast jaartallen worden Romeinse cijfers in de bouwhistorie ook gebruikt om eeuwen aan te duiden.
Toepassingen en notatie
In de bouwkunde worden Romeinse cijfers voornamelijk gebruikt om het bouwjaar van een pand weer te geven op gevels of in gevelstenen. In de bouwhistorische notatie worden Romeinse cijfers soms gebruikt om de eeuw van ontstaan aan te duiden, eventueel aangevuld met letters om een specifiek kwart of helft van de eeuw aan te geven. Bij het omzetten van Arabische cijfers naar Romeinse cijfers en vice versa zijn er specifieke regels, waarbij symbolen worden opgeteld of afgetrokken afhankelijk van hun positie. Een interessant historisch gebruik is te vinden op de plattegrond van Pompeï, waar stadsdelen (regio's) met Romeinse cijfers worden aangeduid en de huizenblokken (insulae) daarbinnen met Arabische cijfers. Ook op klokken worden vaak Romeinse cijfers gebruikt, wat een klassieke uitstraling geeft en functioneel is voor het aflezen van de tijd.
Vergelijkbare termen
Getallensysteem
Gebruikte bronnen: